Zgadzam się z tym stwierdzeniem Henryka Gallego. Akcja utworu rozgrywa się na terenach Polski objętych zaborem rosyjskim, co wiąże się z koniecznością przestrzegania przez bohaterów zakazów i nakazów narzucanych przez urzędników wrogiego państwa, np. chłopcom nie wolno swobodnie poznawać historii Polski, czytać patriotycznej literatury. Mimo to niektórzy odnajdują nawet w tak trudnych czasach miłość swojego życia, zakochują się i są kochani, a tym samym szczęśliwi (miłość Marcina i Anny). Inni mimo zakazów są na tyle odważni, że nie dają się zastraszyć i bronią swojej polskości (Zygier), czym zachęcają innych do podobnych zachowań (reakcja Marcina po recytacji Zygiera).

Nie zgadzam się z tym stwierdzeniem Henryka Gallego. Ukazane przez Żeromskiego przejawy radosnego hymnu życia są okupione zbyt dużym cierpieniem bohaterów. Marcin zanim zrozumiał, że jest Polakiem, uczynił wiele złego – stał się niemal prawą ręką prześladowców swojej ojczyzny. Również w sprawach uczuciowych nie był szczęśliwy, Biruta wyjechała i nawet przyjaźń z Radkiem nie była w stanie mu tej straty zrekompensować.